Vrijheid Herbekeken
Dionne Ekendiz, staflid op Sudbury Valley School, antwoordt in haar blog op een vaak gestelde vraag. Deze keer kreeg ze die van een familielid:
Hoe kunnen kinderen, met alle vrijheid die ze krijgen in jullie school, zich nog aanpassen aan het echte leven, waar ze niet zomaar “vrij” kunnen zijn, en op elk moment doen wat ze willen?
Ekendiz: Ik krijg deze vraag de hele tijd maar ik verwachtte ze niet van deze vrouw. Omdat zij altijd al steun had getoond voor ons en de school, wist ik dat ze het niet als kritiek bedoelde. Ze wilde het echt begrijpen. Maar het feit dat juist zij het niet begreep, vond ik verwarrend. Ik heb haar zelf namelijk altijd gezien als iemand die heel vrij was – een onafhankelijke, avontuurlijke en zelfverzekerde vrouw, die de wereld rondreisde, altijd open om nieuwe dingen te leren. Zelfs nu ze op pensioen is en niet meer zo reislustig, gaat ze stappen in de wilde natuur, geeft ze Spaanse les en is ze vrijwilliger bij de spoeddienst. Voor mij is zij de belichaming van iemand die vrij en zelfverantwoordelijk is, van empowerment– en dat is net waar het om gaat in Sudburyscholen.
Toen ik haar email kreeg, heb ik een hele dag nagedacht over de ware betekenis van haar vraag. Ze had duidelijk een vertekend beeld van wat “vrijheid’ in de Sudburyschool betekent. Uiteindelijk daagde het me dat zij “vrijheid” definieerde door haar lens van het traditionele onderwijs: een autoritair systeem waar “vrijheid” iets compleet anders betekent – iets wat vooral te maken heeft met ontkomen aan controle en toezicht. Dit is mijn poging om dat beeld bij te stellen.
Vrijheid betekent niet dat alles kan
Vrijheid in onze school betekent niet dat je alles kunt doen wat je wil. “Jouw vrijheid eindigt waar die van de andere begint” is een boodschap die constant bekrachtigd wordt via het rechtssysteem en het wetboek. Een van de basisregels die vaak wordt verbroken door nieuwe studenten, luidt:
“Niemand schendt iemand anders’ recht om op een vredige manier op school te bestaan, vrij van verbaal of fysiek geweld, of enige andere vorm van intimidatie. .”
Studenten die van een andere school komen, schrikken vaak als ze zien hoe onze studenten, zelfs de jongste, hun recht op een vreedzaam bestaan op school beschermen en ook opkomen voor dat van andere studenten. Ze hebben geen staflid nodig om voor hen te zorgen.
Vrijheid komt met verantwoordelijkheid
Omdat ze niet in de gaten worden gehouden door volwassen, weten onze studenten dat vrijheid een geschenk is waar ze goed voor moeten zorgen en dat ze op een wijze manier moeten gebruiken. Dit wordt bekrachtigd door een belangrijke regel op school:
Iedereen is verantwoordelijk voor het algemeen welzijn van de school en draagt met zijn handelingen bij aan het bewaren van een klimaat van vrijheid, respect, rechtvaardigheid, vertrouwen, persoonlijke verantwoordelijkheid en orde, wat de essentie is van het bestaan van de school.
We stellen studenten (en stafleden) dan ook zonder uitzondering verantwoordelijk voor het naleven van die regel! Bijvoorbeeld: Ruim je niet op als je klaar bent in de ‘kunstkamer’, dan krijg je een klacht. Reageer je niet als je ziet dat een jong kind iets gevaarlijks doet, of dat iemand wordt gepest, dan krijg je een klacht. Gebruik je materiaal van de school op een verkeerde manier, dan krijg je een klacht. Gedraag je je niet tijdens een uitstap, dan krijg je een klacht. Het lijkt misschien heel hard voor sommigen, maar studenten gaan zo wel heel duidelijk het verband zien tussen vrijheid en verantwoordelijkheid, en ze gaan er ook voldoening in scheppen om zich verantwoordelijk te gedragen. Sommigen gaan hun vrijheid zo hoog in het vaandel dragen dat ze ervoor kiezen om steeds belangrijkere rollen op te nemen in de werking van de school.
Vrijheid is geen zilveren schoteltje
Tot slot betekent vrijheid ook niet dat je altijd zomaar krijgt voorgeschoteld wat je wilt, of dat alles altijd makkelijk gaat. Een student verwoordde het zo:
“Als je iets wilt laten gebeuren, moet je bereid zijn om actie te ondernemen. Je kunt niet gewoon een agendapunt op de schoolmeeting zetten, en dan verwachten dat iemand ervoor zorgt.”
De logeerpartij op school die een andere studente wilde organiseren, moest worden geannuleerd omdat ze weigerde de vereiste procedure te volgen. Je kunt je voorstellen hoe teleurgesteld iedereen was, maar wat een fantastische les kregen ze. Nieuwe studenten willen vaak een uitstap organiseren, of proberen een aankoop te doen met fondsen van de school (want je kan toch alles doen in deze school!) en zijn verbaasd dat ze falen. De meesten leren uit hun ervaring en proberen het opnieuw. Als ze uiteindelijk slagen in hun opzet, zie je hen rondlopen met een rechtere rug en hun kin een beetje hoger. Ik hou ervan die transformatie te zien gebeuren.
Voor sommige mensen kan het bovenstaande misschien wat overweldigend lijken, of intimiderend, vooral voor een jong kind, maar mijn ervaring is precies het tegenovergestelde. Hoewel ze verantwoordelijk zijn voor hun handelingen en de volwassen hen niet aan het handje houden of entertainen, zijn de kinderen gewoon heel graag op school. Ze voelen zich veilig en empowered, en verantwoordelijk voor hun gemeenschap en hun omgeving. Stel je voor hoe het zou zijn als meer volwassenen in onze maatschappij zich zo zouden voelen.